Pretraga
Posetioci zainteresovani za ovaj portfolio posetili su još:
Milan Marinković Cile
Ljiljana Drezga
Mersad Berber
Dado Đurić
Predrag Milosavljević Peđa
Aleksandar Cvetković
Jugoslav Ocokoljić
Leonid Šejka
Arsenije Teodorović
Kosta Hakman
Miodrag B. Protić o Šemsi Gavrankapetanović
Autor: Miodrag B. Protić
U dinamičnoj množini beogradskih umetnika, posebno umetnika mlađe i najmlađe generacije, lik Šemse Gavrankapetanović prepoznaje se, prvo, jasnom porukom, težnjom ka određenom značenju, a zatim i jezikom, sistemom znakova, organizacijom vizuelnih simbola i plastične građe u celinu slike.
Porukom, prvo, kažem zato što Šemsa na posmatrača, ˝drugog˝, prenosi stalno, od slike do slike, jedno određeno osećanje mučnine, samoće, otuđenosti, pocepanosti, uzaludnosti... Stalnost i određenost tog osećanja potvrđuju da je reč o egzistencijalnom nemiru, proživljenom ličnom iskustvu, ličnom koliko i epohalnom. Susrećemo jedno od najopštijih raspoloženja našeg vremena, svojevrsni Weitschmerz ili mali du siècle današnjice, koje je - interiorizovano, u Šemsi, postalo prisno kao patnja. Pri tom je dijagnoza jednog duhovnog stanja, izgubljenosti i rasula, u prvom, vidljivom i vidnom planu, a suprotna teza, nostalgija za integritetom, punoćom, slobodnim sartrovskim izborom sudbine, u drugom, nevidljivom, iako je, u stvari - kao toliko puta u stvaralačkoj dijalektici slikara ove porodice - jedini pokretač njene stvaralačke prakse.
Monolog o usamljenosti i suvišnosti teži dodiru sa ˝drugim˝, dijalogu, a time i ukidanju konstatovanog ˝stanja˝, zameni datog zadatim, onog što jeste - onim što se voli i što treba da bude.
Taj opšti stav na kome je, gotovo bez ikakvog odstupanja, izgrađeno celo Šemsino slikarstvo, individualizovan je jezikom, sistemom znakova, shvatanjem kako plastične strukture tako i simbološke osnove slike. Upravo ikonografski sloj otkriva - iako ga sam ne izražava i ne predstavlja - egzistencijalno i egzistencijalistički obojen opšti moralni i emocionalni stav: Šemsa slika (takvi su i naslovi njenih platna i laviranih crteža) zgužvane krpe, podrume, zaboravljene uglove, anonimne zabačene prostore, ispod donje vrednosne granice, kao sekvence i tragove uzaludnog života, kao na prvi pogled male a u stvari velike, čak patetične lekcije prolaznosti... u praznini. Osnovni ikonografski znak i metafora je zato izgužvana, bačena krpa. Artikulacija i preobražaj te ikonografske metafore u plastičnu metaforu, da bi se postiglo ˝transcendentalno˝ isijavanje osećanja-ideje, poruke-emocije, u stvari je osnovni proces i problem u medijumu slikarstva ove vrste; jer nije reč samo o tome da se osećanje izrazi već i da se predstavi (Suzana Langer).
Tu artikulaciju - a time i individualizaciju opšteg duhovnog stava - Šemsa počinje shvatanjem prostora. Prostor na njenim slikama ostao je iluzionistički zato što njena poetika zahteva prisustvo materijalnosti predmeta, zgužvane krpe, kako bi se sačuvalo neposredno čulno iskustvo, empirija ˝stanja˝ ... On je, osim toga, često glavni predmet slikanja, gotovo prazan, kao dovoljan sam sebi - ikonografska poenta je u nesrazmeri s njim, negde pri vrhu ili sa strane: tako da i ta praznina sugeriše mučninu i sa ostalim elementima uključuje se u matrice osnovnog značenja. Ali je optička dubina ipak smanjena da bi se pregnantnost i dejstvo vizije povećali; slika ˝stanja˝ treba da bude tu, blizu, a ne tamo, daleko. Izuzev u laviranim crtežima u kojima je zbog kontrasta crno-belog valerski registar potpun i dubina velika, iluzionistički prostor kao da teži topološkom prostoru po kome bi se - izvan strogih zakona albertijevske perspektive - znaci i simboli slobodno ispisivali i redali prema zakonima koje diktira sam medijum slike - ravne površine. Semantička usmerenost ovako shvaćenog prostora produžava se i u drugim plastičnim elementima, u tonskom, uglavnom sivom kolorističkom ključu i registru. Na taj način postignuti su koherencija, spajanje predmetnog, ikonografskog i plastičnog sloja. Kao što je u građi Šemsine slike izgužvana krpa samo simptom suprotnog, obrnuti znak i naličje nostalgije za punoćom, smislom, dijalogom, tako je i plastično struktuisanje marginalnog i pocepanog u koherentnu celinu samo neposredni odsev utopijskog.
1. maja, 1981. Miodrag B. Protić
Beograd
Datum objavljivanja: