Pretraga
Posetioci zainteresovani za ovaj portfolio posetili su još:
Milan Marinković Cile
Ljiljana Drezga
Mersad Berber
Dado Đurić
Predrag Milosavljević Peđa
Aleksandar Cvetković
Jugoslav Ocokoljić
Leonid Šejka
Arsenije Teodorović
Kosta Hakman
Fragmentovano kontinuiranje sećanja
I
Ako ne nađeš to u sebi,
Gde bi mogla šo da tražši?
(Nepoznati japanski haiku pesnik)
Življena zbilja kao plodotvorni teren prevođenja realiteta određenih značenja u oblastima mnogih poređenja u vidu metafora, alegorija i opštih simbolizacija, iznedrila je u toku dvadesetog i početkom dvadeset i prvog veka jedan kompleksno novi jezik o značenjima vizuelne forme. Time je ujedno i otvoren put novom prepoznavanju, imenovanju i označavanju vizuelnosti, kako u novijoj umetnosti, tako i u opredmećenim oblicima savremenog života. Time, takođe i sam materijal kojim se ostvaruje umetničko delo, postaje govor po sebi i za sebe, stičući status "tumača" strukture u kojoj se prepoznaju nove izražajne mogućnosti i njihova značenja. U tom smislu materijal u savremenoj vizuelnoj umetnosti, nije samo onaj koga se umetnik još uvek nije setio ili domogao.
Umetnost dvadesetog i početka dvadeset i prvog veka, do danas, u oblasti opredmećenja određsne forme, uopšteno se može podeliti na dve oblasti: prva se odnosi na korišćenje svih materijala koje je stvorila priroda i savremena industrija, dok drugu oblast čine dostignuća novih tehnologija, nosebno digitalna, kojima se vizuelna umetnost služi u vidu ekranske slike i savrsmenim tehnikama umnožavanja. Pošto viđenje često prethodi rečima a zatim slici - predstavi onoga šta je i kako viđeno, i u dvodimenzionalnom obliku predstavljeno time se sve usložnjava proširenim poređenjima i savremenim mitologijama. Bogatstvo vizuelnih sadržaja kroz istoriju ljudskog postojanja i rada u vidovima vizuelne umetnosti, označilo je celovitu kulturu širenja pretpostavki za ono što slovo i reč označe, da to um shvati i vidi.
Slovni znak kao komunikabilni posrednik, stvoren oko petog milenijuma ppe nove ere, bitno je odredio i pojam nastanka kulture i istorije, i kao nosilac značenja reči, uz usmeno predanje, sačuvao je i sliku različitih
svetova, verovanja, kontinuitet i smisao umetnosti i kulture. To što su od davnina slovo i reč dočaravali u značenju vidljivo u realnosti i u uobrazilji, to je sada u savremenim vizuelnim, tehničkim posrednicima ostvareno u vidu slike virtuelne realnosti.
II
Noviji radovi Šemse Gavrankapetanović, nastali u periodu poslednjih dvadeset i pet godina, u svom osnovnom pojmovnom diskursu nalaze se na relaciji konkretnog bivanja i uviđanja svsta zbilje, uz adekvatno odabrani materijal, formu i značenje, kao svojevrsne nosioce ukupne problematike njenog dela. Materijal, koga najčešće ona sama stvara u ciklusima, postao je opšti sameritelj dimenzionalnih, opšte količinskihi značenjskih obeležja u malim serijama, ali i kao svojevrsni informacijski nivo tumačenja stvari i događaja, relativnih za poetiku njene umetnosti. Materijal koji uopšteno čine različite vrste tekstila, grafemskih struktura kojom se inicira morfološka osnova slovnog znaka i papira u ostacima spaljenih knjiga. Sasvim posebno mesto, kada je reč o materijalu, ima serija radova od specijalno pripremljene pulpe, kao osnovne sirovine za izradu papira.
Uz kombinaciju sa drvenom piljevinom, od raznih vrsta drveta i lepkom, stvoren je jedan autentičan krug reciklaže organske materije, što se pomno usaglašava sa opštim nastojanjima savremene ekološke evesti. Tu isluženo i odbačeno nalazi svoj kreativno oduhovljeni ishod. Time se sasvim prirodno, iz sakupljačkih postupaka prerade materijala u traganju za njim, nametnula reciklažna fragmentacija forme na putu stvaranja osmišljene celine svakog posebnog umetničkog projekta.
U tom procesu i u zajedničkom cilju su se objedinili lična poetika, etika i estetika, kao neraskidiva trijada koja prati delo ove umetnice. Nekonvencijalm materijal, koji sam sebe kontinuira i inovira, time je snažnom sugestivnošću svoga dramatskog izraza povezao smisao viđenog, osećanog i oznaženog na trag; opredmećenja forme u vidu savremene slikarske provenijencije.FRAGMENTOVANO KONTINUIRANjE SEĆANjA
(povodom najnovijih dela Šemse Gavrankapetanović)
I
Ako ne nađeš to u sebi,
Gde bi mogla šo da tražši?
(Nepoznati japanski haiku pesnik)
Življena zbilja kao plodotvorni teren prevođenja realiteta određenih značenja u oblastima mnogih poređenja u vidu metafora, alegorija i opštih simbolizacija, iznedrila je u toku dvadesetog i početkom dvadeset i prvog veka jedan kompleksno novi jezik o značenjima vizuelne forme. Time je ujedno i otvoren put novom prepoznavanju, imenovanju i označavanju vizuelnosti, kako u novijoj umetnosti, tako i u opredmećenim oblicima savremenog života. Time, takođe i sam materijal kojim se ostvaruje umetničko delo, postaje govor po sebi i za sebe, stičući status "tumača" strukture u kojoj se prepoznaju nove izražajne mogućnosti i njihova značenja. U tom smislu materijal u savremenoj vizuelnoj umetnosti, nije samo onaj koga se umetnik još uvek nije setio ili domogao.
Umetnost dvadesetog i početka dvadeset i prvog veka, do danas, u oblasti opredmećenja određsne forme, uopšteno se može podeliti na dve oblasti: prva se odnosi na korišćenje svih materijala koje je stvorila priroda i savremena industrija, dok drugu oblast čine dostignuća novih tehnologija, nosebno digitalna, kojima se vizuelna umetnost služi u vidu ekranske slike i savrsmenim tehnikama umnožavanja. Pošto viđenje često prethodi rečima a zatim slici - predstavi onoga šta je i kako viđeno, i u dvodimenzionalnom obliku predstavljeno time se sve usložnjava proširenim poređenjima i savremenim mitologijama. Bogatstvo vizuelnih sadržaja kroz istoriju ljudskog postojanja i rada u vidovima vizuelne umetnosti, označilo je celovitu kulturu širenja pretpostavki za ono što slovo i reč označe, da to um shvati i vidi.
Slovni znak kao komunikabilni posrednik, stvoren oko petog milenijuma ppe nove ere, bitno je odredio i pojam nastanka kulture i istorije, i kao nosilac značenja reči, uz usmeno predanje, sačuvao je i sliku različitih
svetova, verovanja, kontinuitet i smisao umetnosti i kulture. To što su od davnina slovo i reč dočaravali u značenju vidljivo u realnosti i u uobrazilji, to je sada u savremenim vizuelnim, tehničkim posrednicima ostvareno u vidu slike virtuelne realnosti.
II
Noviji radovi Šemse Gavrankapetanović, nastali u periodu poslednjih dvadeset i pet godina, u svom osnovnom pojmovnom diskursu nalaze se na relaciji konkretnog bivanja i uviđanja svsta zbilje, uz adekvatno odabrani materijal, formu i značenje, kao svojevrsne nosioce ukupne problematike njenog dela. Materijal, koga najčešće ona sama stvara u ciklusima, postao je opšti sameritelj dimenzionalnih, opšte količinskihi značenjskih obeležja u malim serijama, ali i kao svojevrsni informacijski nivo tumačenja stvari i događaja, relativnih za poetiku njene umetnosti. Materijal koji uopšteno čine različite vrste tekstila, grafemskih struktura kojom se inicira morfološka osnova slovnog znaka i papira u ostacima spaljenih knjiga. Sasvim posebno mesto, kada je reč o materijalu, ima serija radova od specijalno pripremljene pulpe, kao osnovne sirovine za izradu papira.
Uz kombinaciju sa drvenom piljevinom, od raznih vrsta drveta i lepkom, stvoren je jedan autentičan krug reciklaže organske materije, što se pomno usaglašava sa opštim nastojanjima savremene ekološke evesti. Tu isluženo i odbačeno nalazi svoj kreativno oduhovljeni ishod. Time se sasvim prirodno, iz sakupljačkih postupaka prerade materijala u traganju za njim, nametnula reciklažna fragmentacija forme na putu stvaranja osmišljene celine svakog posebnog umetničkog projekta.
U tom procesu i u zajedničkom cilju su se objedinili lična poetika, etika i estetika, kao neraskidiva trijada koja prati delo ove umetnice. Nekonvencijalm materijal, koji sam sebe kontinuira i inovira, time je snažnom sugestivnošću svoga dramatskog izraza povezao smisao viđenog, osećanog i oznaženog na trag; opredmećenja forme u vidu savremene slikarske provenijencije.
Sa neznatnim unošenjem boje, na slojevite strukture u njenim radovima, ulogom i značenjem mase, poput strukture zida od lomljenog kamena, snažno priziva odjek življenja svakodnevnice u običnom ljudskom životu, prostoru, kulturi, verovanju, skoro vanvremeno kao i u estetičkom značenju 'in der Kultur sein" (biti u kulturi), u smislu ne biti u odnosu prema kulturi, nego neposredno u njoj. To je stalna i zajednička opomena u svim delima Šemse Gavrankapetanović.
Stvarajući jednu autentičnu tipologiju vizuelne forme u njenom delu u vidu grafema u pisanoj reči u neodređenom pismu i u prividu redosleda čitanja slovnih znakova, stvorena je upečatljiva uspomena na nastanak pisma, kao svojevrsna vizuelna paradigma o značenju protoka vremena. Nezavisno od svake konkretno prostorno vremenske i istorijske naznake, prostorna artikulacija tih nečitanih slovnih znakova, u svom sistsmu objedinjavanja, kao fragment određenog prostora, sugeriše impuls orkestracije vizuelnog naboja, blisko zvuku svih registara orgulja u isto vreme. To je vizibilno brujanje protoka vremena koje se iznenadno zateklo kao "okamenjeno oduhovljeni prizor" otkriven u dubini "ovremenjenog" sloja maltera, i time postalo svojevrsni zidni palimpsest. Dosledna ideja o temporalizovano osvešćenom prostoru vidnog polja u ovim delima, istovremeno ukazuje da je ceo repertoar vizuelnih senzacija otkrio jedno autentično stvaralačko traganje, kao zavet očuvanja tekovina zaboravljene ljudske prošlosti.
To je jedna nenametljiva opomena da se kultura i umetnost ne nalaze u prirodi kao zrelo, samoniklo voće, oni se moraju stvarati i čuvati. Otuda fragmentarnost, kao vremenom dragoceno pristizanje ljudskih vrednosti koje se ne stvaraju odjednom, i koje se kao takvs iščitavaju simboličkim taloženjem kontinuiteta kulture. Ostatak nagorelih listova knjiga (kakvih je u poslednje vreme u ovim prostorima na žalost bilo mnogo), prepoznat je u jednom ciklusu radova Šemse Gavrankapetanović, kao znak neuništivosti jednog postojanja i pamćenja, u kome je proniknut kreativno prepoznatljivi modul, čije modularno multipliciranje u vidu slučajnog ostatka nagorelih listova knjige, sada u svojevrsnom razlistavanju dobija vrednost u pojedinačnoj opremljenosti u vidu dubokog okvira u kojem se posebnom simbolizacijom čuvaju "ostaci ostataka". Opredmećeno nagorsli listovi spaljsnih knjiga sada stiču status " profano sakralizovanih formi", ukazivanjem na to da tamo gde je prisutan umetnik održiv je i ostatak materijalizovane forme sa potencijom njene objektnosti u značenju višeg reda.Delo ove umetnice intonirano je dramatikom življene zbilje vremena sadašnjeg, ali se ono lako prevodi na opšte životne tokove i uslove u kojima živi većina ljudi. Sasušeno i posno otvrdneli materijal pulpe, piljevine od drveta, lepka, starih krpa preoblikovani iz svoje elementarne strukture u široku značenjsku oblast egzistencijalnog postojanja i trajanja, stvorilo je obogaćenu metaforiku lično doživljenog i uopšteno označenog sveta zbilje, sugestivnim navođenjem na simboliku ostatka kamenih zidova i debelih slojeva maltera ispod kojih se otkrivaju tragovi življenog života. Susreti pojedinih delova različitog materijala ne uslovljavaju nikakvo formalno kompoziciono podešavanje u konvencionalno shvaćenom vidnom polju u ovim delima, jer, pre bi se moglo reći da su ti pojedinačni komadi, po svom
rasporedu u statusu "nužnog smeštaja", čija egzistencija zavisi od toga "kako se ko od njih snašao, čija simbolika odgovara stvarnim događajima u svetu savremeno življene realnosti.
Takvo stanje u fragmentarnim susretima delova u celini, uslovno nazvanih kompozicija, ne naslanja se bitno na iskustvenost konvencionalnog komponovanja slikarskog prostora, čime su ova dela bliže logici "uhvaćsnog kadra", koji nije za svačije oko intrigantno primetan. U tom smislu, ovako "dekomponovano" vidno polje, stvorilo js sopstvenu topografiju jednog autentičnog likovnog prostora, koji time znatno prevazilazi pojam kolaža, jer se u ovim delima bitno priziva i prepoznaje znakovnost trajanja opredmećene forme u vremenu, što je najbliže značenju sintagme u metafori " krpa na krpu".
III
Problematika izražajnih mogućnosti u različitim materijalima, koji su ušli u delo Šemse Gavrankapetanović, nameće se kao prvorazredni metaforički filozofem trajanja u vremenu, koga obelodanjuje i objedinjuje logika vizuelnog mišljenja, kako bi rekao Rudolf Arnhajm. Njime se ovaplođuje arhetipska osnova materijalizovano osnaženog sećanja u vidu jednog ličnog kulturološkog sublima u ovim delima, tim pre što je ovaj konvencionalno neslikarski materijal kreativno operacionalizovan primerno promišljanju za jednu personalizovanu autentiku.
Time se prirodno integrišu vizuelno sa saznajnim a pamćeno sa dramatskim, kao opštim izrazom. Stvoren je jedan lični pogled na probleme kulturne antropologije u vidu svojevrsno oživotvorenog ovremenjavanja prostora.Suptilno osvešćena struktura materijala u ovim delima, nije u funkciji nikakve simulacije, nego upečatljivo kreativno prevedeni realiteti življene zbilje u kreativni doseg, gde je od elementarnog fizisa nastao oduhovljeni poezis. To je momenat prevodivosti iz realnog u moguše u kome ss sublimiše pojavnost ospoljene forme u punoći svoga višeznačnog materijaliteta.
Zajednička značenjska osnova na relaciji znakovnog ospoljavanja vizuelnih entiteta forme u delu Šemse Gavrankapetanović sugestivno temporalizuje proces "dolaska iz dubine sloja" u značenju eho (odjek) vremena, koji u svom vizuelno - dimenzionalnom poretku objedinjuje značenja površine i mase, a time ubedljivo metaforički označava ideju o postojanosti. U tome se otkriva idejna komponenta sprege istorije, etike i estetike, što je veoma blisko poetskom značenju jedne pesme Ise Kobajašija, japanskog pesnika haiku poezije (1763-1827), kojikaže:
Nijetolako Roditi se kao čovek... Jesenjeveče.
Ovde "Jesenje veče" simbolizuje stanje u kome se zbrajaju činioci smisla postojanja čoveka kao sinonim za ovo zrelo godišnje doba, gde je osnovni parametar prepoznavanje etičnosti u čovekovom otuženom trajanju, što se vezuje i za veoma sličan stav ove umetnice u čijem se delu iščitava stav o obavezi prema "nezaboravu".
Struktura grupisanja fragmentovanih oblika u različitim materijalima u delu, ove umetnice, takođe ukazuje na jednu posebno sugestivnu izražajnost, koja se može uopštiti značenjem stanja "usamljenosti jedinke u društvu", što se reflektuje i na komunikacijske vidove ljudske jedinke u savremenom društvu. Ovde se svaki detalj "oslanja" na sebe kao nužnim suživotom sa onim do sebe. Time se refleksivno zaokružuje značenjsko - metaforička tipologija fragmentizovanih formi u njenom delu, u čemu se značajno zasniva vizuelna leksika, koja simbolički implicira skoro sve aspekte prepoznavanja savrsmene društvene zbilje.
Sa ovom serijom radova na tvrdoj podlozi (radovi sa pulpom i piljevinom), nagoveštava se i jedna nova serija u kojoj je selekcionisan mali broj unesenih krupnijih fragmenata i u kojima je podrazumevano postojenje iskustvo rada sa materijalima i njihovom organizacijom sada u nešto drugačijem vidnom polju.
Novija dela Šemse Gavrankapetanović svakako spadaju u red onih koja veoma brižljivo i do kraja odgovorno neguju svoju postiku u stalnom inoviranju činilaca kreativne sinteze usaglašavanjem odnosa materijala, forme, funkcije, značenja i smisla, na sopstvenom putu istraživanja i negovanja autentičnosti.
Kosta Bogdanović
Datum objavljivanja: