Umetnik

Kirilo Kutlik (1869 - 1900)

Prati umetnika

Pretraga

Slikar Kiril Kutlik osnivač Srpske crtačke i slikarske škole





Iako nastalo u relativno kratkom aktivnom periodu stvaralaštva, prekinutom preranom smrću slikara, delo Kirila Kutlika privlači našu pažnju velikom različitošću izraza. Kutlikovo stvaralaštvo osciliralo je na međi značajnih slikarskih struja 19. veka – polazi od akademskog realizma i romantizma (u koncepciji nekih ranih radova) i kreće se ka slobodnijem izrazu u kome se primećuju uticaji luminističkih tendencija i impresionizma. Simbolizam koji je prisutan u sadržini nekih dela, odlika je slikarevog raspoloženja izazvanog dugogodišnjom bolešću kao i delimičnog uticaja profesora Maksimilijana Pirnera (Maximilián – Max Pirner, 1854 – 1924) iz Akademije likovnih umetnosti u Pragu koju je Kutlik pohađao u periodu 1885 – 1891. Završni rad na Akademiji Poslednji trenuci Husove slobode bio je izložen na Jubilarnoj celozemaljskoj izložbi u Pragu (1891), a svoje studije je Kutlik nastavio u specijalnoj školi istorijskog slikarstva Akademije likovnih umetnosti u Beču kod Avgusta Ajzenmengera (August Eisenmenger) (1892/1893). Dve godine je boravio u gradu Arko-Varinjane (Arco-Varignane, 1893 – 1895) u Južnom Tirolu, gde se lečio od tuberkuloze i slikao. Osim istorijskih tema, za njega su karakteristična interesovanja za socijalne, žanrovske i etnografske motive. Religiozne i oltarske slike refleksija su porodičnog okruženja. (Njegov otac Bogdan Kutlik (1838 – 1925), iz slovačke porodice i rođen u Staroj Pazovi, bio je evangelistički sveštenik.) U manjoj meri zastupljeni pejzaži i mrtve prirode spadaju u domen Kirilovog slobodnog stvaralaštva, dok je portrete i ilustracije radio po narudžbini (ilustracije su objavljivane u češkoj i slovačkoj evangelističkoj kao i jevrejskoj periodici). Za Češku, Slovačku i Srbiju radio je uzorke za razglednice, predloge za diplome, zatim naslovnu stranicu kaledara Hus (1890) i naslovnu stranicu za časopise Lovac (1896) i Pčelar (1897), dekorativne slike za pozorište i sa šestnaestoricom srpskih umetnika izlagao je – već posthumno – na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. U punom jeku posla iznenada je preminuo u Beogradu, gde je i sahranjen. Njegova udovica Milada (1880 – 1918, ćerka češkog arhitekte i inženjera Františeka Nekvasila) ponela je u Slovačku uz muževe slike i deo školske dokumentacije (danas u Slovačkoj narodnoj galeriji).

Kutlikova dela u Srbiji (Nar. muz. BGD): crteži Zamak u Arko i Starac na stolici, pastel Portret Žarka Ilića i ulja Profil žene s punđom, Portret starca s belim naočarima, Jan Hus u tamnici, Lovac - naslov časopisa; (Muz. grada BGD): Događaj na Čukur Česmi i (Kuća legata BGD): Šuma / Križlice - rodna kuća K. K.

Druge značajne slike: Prva žrtva smrti / Aveljeva smrt, Apoteoza izmirenja kralja Aleksandra Obrenovića sa knjazom Nikolom Crnogorskim, Čučuk Stana, Manastir Vratna, Ciklus Grožđe iz Smedereva, Devojka u nošnji iz južne Srbije i u Slovačkoj narodnoj galeriji nalaze se npr.: Sveti Gerazimos, Ustanici / Crnogorci oko vatre, Popravljač lonaca itd.

Najznačajnija je bila Kutlikova inicijativa za osnivanje Srpske crtačke i slikarske škole u Beogradu (1895), koja je postala temelj razvoja umetničkih škola u Srbiji čak do današnjeg oblika Univerziteta umetnosti. Kutlikova ustanova je bila prva likovna škola u Srbiji (a verovatno i na Balkanu) sa redovnim upisom učenika, i to bez obzira na njihov društveni status, nacionalnost ili veru. U Kutlikove progresivne korake možemo ubrojati osnivanje zanatlijskog kursa usmerenog ka razvoju crtačke veštine i estetskog osećanja u pojedinim zanatima. Ženski kurs (1897) bio je u Kutlikovoj školi otvoren ranije nego na minhenskoj akademiji. Polaznici slikarskog odeljka Kutlikove škole, posle završenih studija na akademijama u Minhenu, Pragu ili Parizu, postali su pioniri srpskog modernog slikarstva: Kosta Miličević (1877 – 1920), Milan Milovanović (1876 – 1946), Nadežda Petrović (1873 – 1915), Borivoje Stevanović (1878 – 1976), Dragomir Glišić (1872 – 1950), Branko Popović (1882 – 1944), Ljubomir Ivanović (1882 – 1945), Natalija Cvetković (1888 – 1928), Anđelija Lazarević (1885 – 1926), Emanuel Maša Muanović (1886 – 1944) ili darovit monah-slikar Rafailo Momčilović (1875 – 1941).



Pripremila:

Iva Paštrnakova (Iva Paštrnáková), Bratislava, Slovačka



Literatura (izbor):

MEDAR, Vera. Prva umetnička škola u Beogradu. U Lik, 1950, br. 1, str. 4.

MEDAKOVIĆ, Dejan. Prve slikarske škole i njihovi pokretači. U Univerzitetski vesnik, 1954, br. 94, str. 4.

SIMIĆ-MILOVANOVIĆ, Zora: Prve umetničke škole u Beogradu. U Godišnjak muzeja grada Beograda. Beograd: Muzej grada Beograda 1955. str. 331-340, 350-351.

RISTIĆ, Vera: Srpska slikarska škola Kirila Kutlika. (Katalog izložbe.) Beograd: Galerija kulturnog centra Beograda 1964, nepag. 6 str.

ŽIVKOVIĆ, Stanislav: Srpska crtačka i slikarska škola Kirila Kutlika. U Zbornik za likovne umetnosti 5. Novi Sad: Matica srpska 1969, str. 239-255.

ŽIVKOVIĆ, Stanislav. Kosta Miličević. Novi Sad: Matica srpska 1970. str. 19-28. (2. izd., Beograd: Zlatousti 2003.)

TRIFUNOVIĆ, Lazar. Srpska crtačko-slikarska i umetničko-zanatska škola u Beogradu (1895 – 1914). Beograd: Univerzitet umetnosti u Beogradu 1978.

PAŠTRNAKOVA, Iva: Kiril Kutlik, osnivač Srpske crtačko-slikarske škole i njegovo delo u Srbiji. U Godišnjak grada Beograda. knj. LII. Beograd: Muzej grada Beograda, 2005. str. 135-170.

PAŠTRNAKOVA, Iva: Predlošci za crtanje i nastavni programi u Srpskoj crtačkoj i slikarskoj školi Kirila Kutlika. U Rad Muzeja Vojvodine 49. Godišnjak vojvođanskog muzeja. Novi Sad: Muzej Vojvodine 2007. str. 107-128.

VUČINIĆ, Zdravko (ed.) Kiril Kutlik – Srpska crtačka i slikarska škola. (Katalog izložbe.) Beograd: Prodajna galerija Beograd, 2008. 56 str.

PAŠTRNAKOVA, Iva: Kiril Kutlik i František Nekvasil – zaboravljena imena iz kulturne istorije Smedereva. U Smederevski zbornik. br. 2 Smederevo: Muzej u Smederevu, 2009. str. 73-97.

PAŠTRNAKOVA, Iva: Kutlik, Kiril (Kutlík, Cyril). Srpski biografski rečnik. tom. hhh. Novi Sad: Matica srpska – u pripremi za štampu.

PAŠTRNAKOVA, Iva: Pisma Kutlikovih učenika i Družina prijatelja umetnosti. U Zbornik Narodnog muzeja. br. hhh Beograd: Narodni muzej u Beogradu – u pripremi za štampu.

Datum objavljivanja: