Umetnik

J. M.

Prati umetnika

Pretraga

Poetika i sudbina 20. veka

U Salonu Narodnog muzeja Zrenjanin u četvrtak 30. avgusta 2012. godine u 19 časova biće otvorena izložba pod nazivom “Poetika i sudbina 20. veka” iz Zbirke Doma vojske Srbije. Izložba predstavlja izbor iz Umetničke zbirke Doma Vojske Srbije koja broji više od 1.500 eksponata.

 


Ova kolekcija je formirana uglavnom od poklona umetnika koji su decenijama izlagali u Velikoj galeriji. Obuhvata značajna ostvarenja nastala tokom 20. veka, uključujući i period neposredno posle Drugog svetskog rata, čijom analizom se može sagledati razvoj likovnog stvaralaštva na području nekadašnje Jugoslavije.

Autori izložbe - istoričar umetnosti Nikola Kusovac i doskorašnji načelnik Galerije Doma VS Milorad Bubanja, odabrali su 46 dela 39 umetnika sa nekadašnjih jugoslovenskih prostora, poput Vlaha Bukovca, Jovana Bijelića, Ljube Babića, Lazara Vujaklije, Ljube Ivanovića, Petra Lubarde, Peđe Milosavljevića, Miodraga B. Protića, Marina Tartalje, Aleksandra Tomaševića, Koste Hakmana, Krste Hegedušića, Marka Čelebonovića, Save Šumanovića i drugih.

Postavka predstavlja deo ponude Medija centra „Odbrana“ u saradnji i razmeni programa sa muzejima, galerijama, legatima, zadužbinama i drugim kulturnim institucijama u Srbiji. Do sada je predstavljena u Beogradu, Novom Sadu i Nišu i privukla je veliku pažnju javnosti. Realizacija ove izložbe predstavlja nastavak uspešne saradnje Medija centra „Odbrana“ i Narodnog muzeja Zrenjanin koja je započeta prošle godine, kada je na isti dan u beogradskom Domu vojske Srbije otvorena izložba „Majstori banatskog slikarstva od 18. do 20. veka“, autora Olivere Skoko, kustosa zrenjaninskog muzeja. Zrenjaninskoj publici će o Zbirci Doma Vojske Srbije govoriti istoričar umetnosti Nikola Kusovac, dok će izložbu otvoriti gradonačelnik Zrenjanina mr Ivan Bošnjak. Izložba će u Narodnom muzeju Zrenjanin biti otvorena do 10. oktobra 2012. godine.



O Zbirci Doma Vojske Srbije



Nasuprot srećnim evropskim narodima u čija su jedra duvali povoljni vetrovi razvoja i koji su u miru ispisivali stranice svoje istorije, Srbi su prečesto bili izlagani žestokim burama, katkad i pravim uraganima. Više vremena borili su se za slobodu ili ratovali da je očuvaju, nego što su živeli u miru i bezbrižno. Ipak, uprkos svemu, stizali su Srbi da izgrade i stvore. Tako je bilo vekovima, posebno u dvadesetom, a tako je i sada. Stoga su, upornošću onoga koji je na zlo svikao, Srbi tvrdoglavo obnavljali porušeno i koristeći svaku povoljnu priliku, svako zatišje i svaki predah, stvarali nova materijalna dobra i uporedo sa njima nove duhovne vrednosti.

Pošto stvaralaštvo podrazumeva postojanje onih kojima je namenjeno, pre svega naručioce, prirodno je da se upravo među njima nađu čuvari onog što se poručuje. U početku su to bili moćni pojedinci ili elite određenih društava, odnosno njihove institucije i posrednici, čuvari riznica i trezora, zatim nosioci vere i tvorci sakralnih objekata, da bi na kraju došli pregaoci na polju prosvete i kulture.

Tako su se prve značajnije zbirke umetničkih dela, pretežno crkvenih utvari i relikvija, formirale kod Srba pri većim i bogatijim manastirima, najčešće zadužbinama srpskih vladara, u njihovim hramovima i riznicama. Kasnije u mitropolijskim rezidencijama i vladičanskim dvorovima. Kada je pak posle ustanaka 1804. i 1815. došlo do stvaranja moderne srpske države, sa svim njenim svetovnim institucijama, počele su da se formiraju zbirke na dvorovima vladajućih kuća Obrenovića i Karađorđevića.

U novije doba, naročito posle Prvog svetskog rata, među skupljače i čuvare plodova materijalne kulture i umetnosti kod Srba, pored specijalizovanih ustanova kao što su muzeji i galerije, zapaženo su se svrstale mnoge državne institucije. Tako su se u reprezentativnim zdanjima vlade i skupštine, zatim u zgradama ministarstava, posebno obilato u Ministarstvu inostranih poslova i njegovim poslovnicama, ambasadama, konzulatima, vojnim i ekonomskim misijama, kulturnim centrima i tako redom, sabrale vredne zbirke umetničkih dela. Njima su se u jednom razdoblju zapaženo pridružile i moćne finansijske i privredne organizacije. Nevolja je samo što se sada, u skladu sa procesima državne razgradnje i sveopšte privatizacije, mnoga sabrana kulturna dobra nepravdeno dele i olako rasprodaju, razvalače se na očigled nemoćne ili nezainteresovane države. Naravno, nije nevolja što dobra menjaju vlasnika, nisu uništena, već je šteta što nije pronađen mehanizam kojima bi ona bila ustupljena nadležnim ustanovama zaštite i tako ostala dalje u posedu zajednice.

U tom pogledu svetao primer predstavlja vojska, kako ona jugoslovenska tako i srpska. Ne samo zbog rano preuzete brige oko sabiranja, čuvanja i prezentiranja dela značajnih za istoriju vojske, preko Vojnog muzeja, nego jednako značajno i plodno zbog uspostavljene mreže domova vojske kao žarišta kulturnih zbivanja svojih sredina, nekad širom Jugoslavije a sada Republike Srbije.

Mada još nije sazrela svest o tome koliko su i kako domovi vojske svojim javnim delovanjem odigrali mnogostrano važnu ulogu, pre svega na polju prosvete, kulture i umetničkog stvaralaštva, i to ne samo za sopstvene potrebe već mnogo šire, po svekoliku zajednicu, ipak se može bez straha od preterivanja, na osnovu onoga što je poznato i što je još u funkciji, kao na primer Dom Vazduhoplovstva u Zemunu, Dom Garde u Topčideru i nadasve Dom Vojske Srbije u Beogradu, zaključiti da su u pitanju ustanove prvorazrednog društvenog značaja. Pri tome se posebno mora istaći ukupna, minula i tekuća, delatnost centralne ustanove tog tipa, nekada Ratničkog doma, potom Centralnog doma JNA, Doma JNA, Centralnog kluba Vojske Jugoslavije i sada Doma Vojske Srbije. Zahvaljujući dobro osmišljenom radu, stručnjacima koje je angažovala i koje angažuje u izvršenju raznorodnih programa vezanih za vojnostručno i prosvetno obrazovanje, a kada je u pitanju likovna kultura posebno zapaženo i uspešno od osnivanja Galerije, ova ustanova izrasla je u svjevrstan kulturni centar koji je svojom delatnošću zračio na prostoru nekadašnje Jugoslavije, kao što sada zrači širom Republike Srbije.

Činjenica je, pri tome, da ugledu Dom Vojske Srbije kao značajnog kulturnog centra umnogome doprinosi Zbirka likovnih dela koja se u njoj sabrala tokom minulih decenija, tačnije posle 1953. kada je počela sa radom njegova Galerija. Od tada se pri Domu formirala, uglavnom otkupom, prateći programe rada Galerije, njenu izlagačku i pedagošku aktivnost, Zbirka likovnih dela čije umetničke vrednosti uveliko prevazilaze lokalne i regionalne granice.

Da je upravo tako bolje od svega svedoče neprolazne likovne vrednosti slika odabranih za ovo sažeto ali efektno predstavljanje Zbirke Doma Vojske Srbije. Mada u Zbirci Doma ima nekoliko značajnih ostvarenja nastalih tokom prve polovine HH veka, kao što su slike Vlahe Bukovca, Ljube Ivanovića, Save Šumanovića i Marina Tartalje, ipak okosnicu njenih vrednosti predstavljaju dela srpskih i jugoslovenskih umetnika rađena tokom druge polovine HH veka. Tako se hronološki posmatrano mogu više ili manje iscrpno i upečatljivo pratiti osnovni tokovi razvoja jugoslovenskog likovnog stvaralaštva, počev od dela nastalih neposredno posle Drugog svetskog rata sve do raspada avnojevske Jugoslavije. Tačnije, na početku od slika Mila Milunovića (Posle pobede), Ljube Babića (Plješevica), Koste Hakmana (Sutjeska), a donekle još Jovana Bijelića i Đorđa Andrejevića Kuna, zatim, zalaženjem u drugu polovinu veka, prvo delima Petra Lubarde, Zore Petrović, Milana Konjovića, Krste Hegedušića, Mice Todorović, Vilima Svečnjaka, Marka Čelebonovića, Nikole Martinoskog, Majde Kurnik, Miodraga B. Protića, Milana Popovića, Aleksandra Tomaševića i Lazara Vujaklije, koja svedoče o sve življim i sadržajnijim zbivanjima, kao i o sticanju sve većih stvaralačkih sloboda, u jugoslovenskom likovnom životu pedesetih i šezdesetih godina. Ista linija uspona likovnih vrednosti i osvajanja stvaralačkih sloboda očituje se i u ovde izloženim delima Peđe Milosavljevića, Antona Gojmira Kosa, Nedeljka Gvozdenovića, Franca Miheliča, Vinka Grdana, Miće Popovića, Ljubice Cuce Sokić, Aleksadra Lukovića, Radenka Miševića, Ksenije Divjak, Miljenka Stančića, kao i Milića Stankovića.

Konačno, bez obzira što ovde i ovom prilikom predstavljen izbor dela iz Zbirke Doma Vojske Srbije ne predstavlja svekoliku složenost aktuelnih strujanja tipičnih za umetnost druge polovine prošlog veka, ipak je dovoljan, zbog visokih vrednosti svakog rada ponaosob, da pruži uverljivu predstavu o najvišim stvaralačkim dometima unutar jugoslovenske istorije umetnosti u decenijama njenog kraja.

Nikola Kusovac


 

Datum objavljivanja: 27.08.2012.