Pretraga

Kada je 1974. godine, nakon završetka 15. Oktobarskog salona [1] , otkupljena slika LJubice Sokić koja je tada bila izložena, i postala vlasništvo Kulturnog centra Beograda, dugogodišnjeg organizatora Salona, nije se moglo pretpostaviti da će skoro pola veka kasnije upravo ta slika pokrenuti kustosko-umetničko istraživanje sa fokusom na kolekciju Oktobarskog salona i njenu poziciju na lokalnoj i internacionalnoj umetničkoj sceni.

Naime, ideja da se osnuje Kolekcija Oktobarski salon nastala je nakon što je belgijski umetnik Jan Fabr poklonio Kulturnom centru Beograda svoj rad pod nazivom “I’m a one man movement”, koji je bio izložen na 52. Oktobarskom salonu 2012. godine. Odmah nakon toga, usledili su pokloni drugih umetnika koji su izlagali na međunarodnim izdanjima izložbi Oktobarskog salona.



Očigledna je bila potreba da se sačuva i dokumentuje deo jednog perioda umetničkih i izlagačkih praksi, pre svega u vremenskom periodu 2004-2014. godine.[2]

Ideja na osnovu koje smo započeli kustosko-umetničko istraživanje oslanjala se na razumevanje izložbe i kolekcije kao „živih“struktura koje nastaju i menjaju se u odnosu na neposredni društveni kontekst. Ova izložba istražuje kako kolekcija utiče na umetničku scenu u svom okruženju, kako je definiše i kako pokreće dalja umetnička razmišljanja i produkciju radova. Kao i kakav je odnos između radova koji su zvanično u kolekciji i onih koji nisu, ali snažno gravitiraju oko same izložbe Oktobarskog salona, jer ili su na ovim izložbama bili izlagani (poput slike LJubice Sokić) ili su izveli umetničke radove inspirisani ovom manifestacijom (film Siniše Ilića)?



Kako uključivanje umetnika može učiniti kolekciju vidljivijom? A kako to može komunikacija sa drugačijim formatima i oblicima umetničkih i izlagačkih inicijativa, kao što je u ovom slučaju saradnja između kolekcije Oktobarskog salona i prostora za suvremenu umjetnost Apoteka. I najzad kako kolekcija funkcioniše izmeštena iz svog lokalnog okruženja?

Čini se da kolekcije meandriraju između radova koji im ne pripadaju, kritičkih interpretacija i umetnosti sistematizovane u katalozima i istorijama umetnosti. Institucionalizacijom svaka postaje udaljenija od radova koji nisu njen deo i zato je neophodno njeno stalno promišljanje kako bi se odnos sa okruženjima držao dinamičnim.

Istraživanje je uključivalo korišćenje arhiva kataloga Oktobarskih salona, knjigu kritičkih osvrta na izložbe Salona „Pažnja kritika“[3]

Umetnik Siniša Ilić u filmu Prelazak u zbilju realizovanom u okviru istraživanja i povodom ove izložbe polazi od elementa naizgled marginalno vezanih za kolekciju Oktobarskog salona. Tako autor sliku LJubice Sokić pozicionira kao kulisu fikcionalizovanim radnjama gledanja, analiziranja, istraživanja, procenjivanja i interpretiranja umetnosti, društva, istorije pa i samih tih procesa, smeštajući ih u otuđeni radni prostor i bioskopsku salu, mesta gledanja umetnosti. Siniša Ilić se osvrće na društveno-politički kontekst kroz izabrane arhivske fotografije prikazujući ih kao makete društva i njegovih različitih oblika institucija. Ilić u radu ograničenost institucionalnih okvira provlači kroz filter izvedbenih radnji, dovodeći ih postepeno u direktniji kontakt sa širim kontekstom, takozvanim spoljnim svetom i njegovim složenim i na prvi pogled ne sasvim razumljivim odnosima i mrežama u kojima, između ostalog problem koji ova izložba dovodi u prvi plan, poput likovnih manifestacija, kolekcije i sličnih struktura dobija mogućnost za dalje promišljanje. U ovom kratkom filmu, koji je snimila i montirala Jelena Maksimović pojavljuju se Dušan Barbarić, Vladislava Đorđević i Nataša Marković.



Na izložbi će biti prikazana i tri rada iz kolekcije Oktobarskog salona. Zvučni zapis Stara frajla Dubravke Sekulić, video dokumentacija performansa Anike Strom i film Ansi Kasitonija Leteće veverice. Teme koje otvaraju kao što su transformacije do kojih dolazi usled društveno-političkih okolnosti, odnos javnosti i umetničkog dela/izložbe i odstupanja od pravila jesu i teme koje pokreće bavljenje kolekcijom.



Uz umetničke radove publici će radi prižanja uvida u širi kontekst manifestacije biti dostupan i deo arhivskog materijala, izbor kataloga Oktobarskog salona (1966., 1973., 1974., 1988., 2003., 2007., 2009.i 2012.) knjiga „Pažnja kritika“ i kopija novinskog članka Zrnke Novak objavljena u zagrebačkom Oku 1974. godine.

Izložba je deo programa Apoteke pod nazivom Ovo nije muzej koja okuplja umetničke pozicije koje se dotiču pitanja kolekcioniranja, zbirki, institucionalnih praksi, ´izlaganja´, kao niz međuodnosa u privremenoj okolini izložbe/galerijskog prostora.





[1] Oktobarski salon likovnih i primenjenih umetnosti Srbije je 1960. godine osnovao Narodni odbor grada Beograda kao smotru značajnih ostvarenja umetnika SR Srbije i organizovao se svake godine 20. oktobra u čast Dana oslobođenja Beograda.

„Oktobarski salon će doprineti umetničkom vaspitanju naših ljudi i umnogome stimulirati stvaranje samih umetnika. Pokazujući vredna ostvarenja naših likovnih umetnika, bez obzira kojim generacijama i školama pripadaju, Oktobarski salon će omogućiti i upoređenja, sadržajne analize i određenije zaključke“ (iz uvodnog teksta predsednika Narodnog odbora grada Beograda, Đurice Jojkića u katalogu 1.Oktobarskog salona)

[2] Godine 2004. osnivač i glavni pokrovitelj Grad Beograd prihvata predlog organizatora Salona, Kultrunog centra Beograda da ova manifestacije dobije međunarodni karakter, a 2014. samostalno donosi odluku da se ista počne održavati svake druge godine.

[3] Pažnja-Kritika!? Kako i šta je pisano o beogradskim Oktobarskim salonima, priredili: Aleksandra Mirčić, Gordana Dobrić, Aleksandra Estela Bjelica Mladenović i Radonja Leposavić, izdavač: Kulturni centar Beograda, Beograd 2009. , novinske članke, kolekciju Oktobarkog salona i kolekciju Kultrunog centra Beograda (čiju većinu čine umetnički radovi izlagani na nekim od izložbi Salona) kao i vizuelnu i usmenu arhivu koju smo pronalazili u institucionalnim prostorima, kancelarijama, ormanima, fundusima i razgovorima sa svedocima vremena tokom kojeg se ova manifestacija oblikovala.